Pułapki wirtualnego świata

Świat cyfrowy to jedno z największych osiągnięć technicznych naszych czasów. Trudno dziś wyobrazić sobie życie bez internetu, który pozwala na szybkie komunikowanie się z innymi, załatwianie codziennych spraw, służy też do zabawy i nauki. Ale internet niesie również poważne zagrożenia. W świecie rzeczywistym, offline, człowiek unika niebezpieczeństw. Nie wchodzi na środek ruchliwego skrzyżowania, nie zostawia otwartych drzwi mieszkania. To jego naturalny odruch. Tym bardziej ostrożny, a nawet podejrzliwy, powinien być w świecie wirtualnym.

Pomysłowość cyberprzestępców i hakerów nie ma granic. Dlatego trzeba znać zasady bezpieczeństwa w sieci i ich przestrzegać. Bo podobnie jak pancerne drzwi muszą być zamknięte, by uchronić przed złodziejem, tak też trzeba używać odpowiednich narzędzi, by być bezpiecznym online. Temat cyberbezpieczeństwa spróbujemy w tym cyklu, w kilku kolejnych numerach naszego miesięcznika, przedstawić.

Niebezpieczeństwa

W internecie można się natknąć na zagrożenia zwane technicznymi (próby wyłudzenia poufnych informacji, niechcianą korespondencję, złośliwe oprogramowanie) i zagrożenia częstsze, zwane społecznymi, m.in. stalking, pornografia, fake newsy. Do tych drugich należy też uzależnienie od internetu.

Aby być bezpiecznym w sieci, trzeba najpierw zagrożenia poznać, zrozumieć i nauczyć się je rozpoznawać.

Pierwszym ważnym krokiem są hasła zabezpieczające. Najlepiej różne dla każdego konta. Silne i unikalne. Po drugie, trzeba być ostrożnym, wręcz podejrzliwym. Nie klikać w każdy link, nie podawać swoich danych, numerów swoich kart kredytowych na podejrzanych stronach.

Jakie niebezpieczeństwa czyhają w internecie na najmłodszych? Nieodpowiednie treści (wulgaryzmy, przemoc, pornografia); przemoc w mediach społecznościowych (nękanie, obrażanie, publikowanie ośmieszających zdjęć i filmów, psychiczne znęcanie się – tzw. cyberbullying); zawieranie nieodpowiednich znajomości i umawianie się z osobą poznaną przez internet bez wiedzy rodziców (dziecko może stać się ofiarą pedofila, który często udaje rówieśnika); seksting (wysyłanie własnych, intymnych zdjęć za pomocą komunikatorów internetowych czy MMS-ów); wyniszczające diety nakłaniające do odchudzania; kradzież danych osobowych (takich jak: adres, numer telefonu, hasła, PIN, numery kart kredytowych) nieświadomie udostępnionych przez dziecko.

Uzależnienie i konsekwencje

Nowym nałogiem dzieci i młodzieży poza grami komputerowymi stały się media społecznościowe. Badania pokazują, że co trzeci nastolatek spędza w social mediach kilka, a nawet kilkanaście godzin dziennie! Co ciekawe, część nastolatków rozumie uzależnienie, chcą to zmienić, ale nie potrafią. Czują się źle, gdy są offline. W sieci poprawiają swoje samopoczucie, a to już objaw uzależnienia. Zaczynają zaniedbywać obowiązkowe zajęcia szkolne i domowe, rezygnują z dotychczasowych zainteresowań, spotkań z kolegami, nie odrabiają lekcji, mają coraz słabsze oceny, nie mają czasu na sen, a nawet jedzenie…

Objawem uzależnienia od social mediów są też zmiany nastroju, problemy z koncentracją, z zasypianiem, ze wzrokiem, bóle pleców, głowy, a także unikanie kontaktów ze światem pozawirtualnym, z rodziną czy kolegami. Uzależniony nastolatek zaczyna kłamać, nie przyznaje się do uzależnienia, a na wszelkie próby ograniczenia korzystania z komputera czy smartfona reaguje rozdrażnieniem, płaczem, nawet agresją – czy to słowną, czy fizyczną.

Jak pomóc? Na wczesnym etapie rodzice powinni kontrolować czas, jaki ich dziecko spędza w sieci. Jeśli to zostało zaniedbane i objawy uzależnienia już się pojawiły, pomóc może tylko specjalista. Samo ograniczenie dostępu nie rozwiąże problemu. Tylko odpowiednia terapia pomoże dziecku zrozumieć przyczyny i mechanizmy, które powodują, że samo nie potrafi już kontrolować czasu spędzanego w sieci. Pozna też sposoby odpowiedniego korzystania z internetu.

Szkodliwe treści

Materiały, na które dzieci i młodzież trafiają w świecie cyfrowym, mogą mieć negatywny wpływ na ich rozwój i psychikę. Są to przede wszystkim treści pornograficzne, promujące przemoc, wrogość, nawołujące do nienawiści, promujące samookaleczenie, samobójstwa, zażywanie narkotyków czy wyniszczające diety.

Pornografia oglądana w sieci przez dzieci i młodzież kształtuje w nich fałszywe poglądy na sferę seksualności, może wywołać nieodwracalne zmiany w ich mózgu i prowadzić do uzależnienia, a w późniejszym wieku – do poważnych problemów w tej dziedzinie. Jest ona szczególnie niebezpieczna dla młodszych dzieci, które, jeszcze nieprzygotowane rozwojowo, nie rozumieją oglądanych treści i nie potrafią zinterpretować reakcji własnego organizmu. Nie są w stanie poradzić sobie z rozbudzoną ciekawością, stają się apatyczne, milczące, smutne, nic ich nie cieszy. To już dla rodziców powinien być pierwszy sygnał do rozmowy z dzieckiem.

Badania pokazują też, że na psychikę i zachowanie dzieci mają również wpływ brutalne, przemocowe obrazy występujące w grach, a nawet w bajkach animowanych. Dziecko nieświadomie utożsamia się z oglądanymi postaciami i ich zachowaniem.

Oglądający obrazy przemocy częściej zachowują się agresywnie i łatwiej im o przemoc wobec innych. Nie ma najmniejszej wątpliwości, że istnieje związek między przemocą w realnym życiu a przemocą na ekranie. Mózg przyzwyczajony do oglądania obrazów, które u normalnego człowieka powinny wywoływać dreszcze czy niepokój, nie wywołuje już większej reakcji. Brutalne obrazy rozpowszechniane w serwisach czy na portalach informacyjnych sprawiają, że widz, nawet dorosły, zaczyna mieć wrażenie, iż przemoc jest wszędzie. Dziecko natomiast początkowo ma poczucie lęku, a z czasem pojawiają się u niego zachowania agresywne i brak empatii wobec innych.

Nie oznacza to oczywiście, że wszyscy staną się agresywnymi przestępcami. Oznacza to jedynie, że obrazy, które dziecko ogląda na ekranie, nie są bez znaczenia, nie pozostają bez wpływu na jego psychikę i zachowanie.

Niebezpieczeństwa czyhające w internecie na najmłodszych:

nieodpowiednie treści (wulgaryzmy, przemoc, pornografia),

przemoc (nękanie, obrażanie, ośmieszające zdjęcia i filmy, znęcanie się psychiczne),

zawieranie nieodpowiednich znajomości bez wiedzy rodziców,

seksting (wysyłanie własnych, intymnych zdjęć),

wyniszczające diety,

kradzież danych osobowych (takich jak: adres, numer telefonu, hasła, PIN, numery kart kredytowych).

Projekt realizowany we współpracy z LINK 4