Michaił Niestierow, „Widzenie chłopca Bartłomieja" (1889-1890)

  Spójrz na dwa obrazy i znajdź 10 fałszerstw
Michaił Niestierow (1862–1942) „Widzenie chłopca Bartłomieja"

A co w tym złego? – zapytacie. Nic złego, tylko mi przykro. Zawsze mi się tak robi, gdy oglądam dobre dzieła malarzy, którzy dożyli rewolucji bolszewickiej w Rosji – a tak właśnie było też z Niestierowem, autorem tutejszego malowidła. Przykro, gdy się pomyśli, że to są już ostatnie oddechy wolnej twórczości, zanim „wielki kraj na wschodzie rozszerzył swoje błędy” (tak o rewolucji w Rosji mówiła Maryja w Fatimie). Gdy komuniści zgarnęli całą władzę w tym ogromnym kraju, to było tak, jakby ktoś narzucił krwawą płachtę na kawał świata. I wiele milionów ludzi ogarnęła ciemność. Odtąd przez całe dziesięciolecia nie wolno tam było mówić, śpiewać, pisać, malować, rzeźbić niczego, czego nie życzyłaby sobie władza. A władza życzyła sobie, żeby ją chwalono, a nawet – w zastępstwie Boga, którego zakazano wyznawać – uwielbiano.  Miliony ludzi zamordowano, a żywych poddano terrorowi, jakiego świat nie widział. Po 1917 roku nikt nie namalowałby już tam takiego obrazu, jak ten. I tak szczęście, że się ostał. W książkach pisano potem, że Niestierow miał „dwa okresy twórczości”. Pierwszy do rewolucji, i drugi po rewolucji (przeżył pod czerwonymi rządami jeszcze 26 lat). W pierwszym tworzył „staroruskie pejzaże”, obrazy religijne, malowidła w cerkwiach, a w drugim… No właśnie, nic już ciekawego nie stworzył, może poza paroma portretami ulubieńców władzy.

Taka była cecha diabelskich rządów komunizmu: zabić, zniszczyć, zepsuć, zakazać. I jak tu nie żałować, tych wszystkich „staroruskich pejzaży”, jakie jeszcze na pewno powstałyby, gdyby taki Niestierow w obawie o życie nie zajął się tworzeniem byle czego. A ten obraz, „Widzenie chłopca Bartłomieja”, to już mnie zupełnie rozkłada. Nawiązuje do tradycji prawosławnej, w której czci się świętego Sergiusza z Radoneża. To właśnie ten chłopak na obrazie, Bartłomiej. Imię Sergiusz przybrał po wstąpieniu do zakonu. Podobno był niesłychanie pobożny i to o nim pisano w żywotach, że jeszcze jako niemowlę wstrzymywał się od ssania piersi matki w dni postne. To pewnie nieprawda, ale za to chyba prawda, że był kiepskim uczniem. Zaczął się więc modlić o to, żeby mu więcej do głowy wchodziło. Pewnego dnia zdarzyło się to, co na obrazie. Gdzieś w polu spotkał postać w habicie mnicha wielkiej schimy (człowieka wielkiej modlitwy) z aureolą wokół głowy. Bartłomiej miał go zaprosić do domu. Rodzice mało nie padli z wrażenia na widok gościa, a ten przepowiedział im, że ich syn będzie Bożym człowiekiem, pełnym Ducha Świętego. Po tej wizycie Bartłomiej „w try miga” nauczył się czytać i w ogóle dobrze się odtąd uczył. Zapowiedź gościa z nieba się sprawdziła. Bartłomiej został mnichem pełnym Bożej mocy, a w końcu wielkim świętym prawosławia.

Na obrazie widać „mnicha”, który wręcza chłopcu (widać, że pobożnemu) pudełko z prosforą, czyli chlebkiem, używanym w liturgii prawosławnej. Postać w habicie emanuje światłem, które lekko rozświetla okolicę. A okolica to prawdziwe wsie Abramcewo i Komiakino, które malarz „sportretował”. Cały ten obraz ma w sobie spokój i ciszę, jaką Niestierow umiał po mistrzowsku odmalowywać. Oczywiście do czasu rewolucji. Potem skończyła się „święta Ruś”, zaczął się Związek Radziecki. Zły, ciemny i zimny. Ale i on się skończył – i znów można tworzyć.

***

Odpowiedzi można wysyłać na adres falszerz@malygosc.pl