Niedźwiedź (Ursus)

Zapytaj zwierząt – pouczą
I ptaki w powietrzu powiedzą
Zapytaj Ziemi – wyjaśni
Księga Hioba 12, 7-8

W kulturze neandertalskiej Władca Niedźwiedź miał swe miejsca kultu i ołtarze. Niedźwiedzie szczątki (kości i czaszki) były składane wraz z ludzkimi. Kult niedźwiedzia obejmował ludy Ameryki, Europy, Azji. Niedźwiedź reprezentował siły słońca lub księżyca, bogów albo boginie. W Starym Testamencie niedźwiedź pojawia się jako symbol dzikości, w obrazie niedźwiedzicy broniącej swoich młodych (Księgi Samuela, Ozeasza, Przypowieści, Izajasza, Apokalipsa). Niedźwiedź budzi grozę – wyśmiewające się z proroka Elizeusza dzieci, zostały rozszarpane przez niedźwiedzia. Walka, którą Dawid stoczył z niedźwiedziem interpretowana była jako walka Chrystusa z szatanem. Stąd chrześcijanie traktowali niedźwiedzia jako symbol zła, okrucieństwa, występku i diabła. W sztuce chrześcijańskiej niedźwiedź uosabia szatana.
Duże znaczenie symboliczne było przypisywane zwyczajom niedźwiedzi. Niedźwiadki przychodzące na świat w jaskini podczas zimowego snu, a następnie wraz z wiosną wychodzące wraz z matką na światło dzienne, stały się symbolem Zmartwychwstania, nowego życia. Wierzono, że podczas zimowego snu niedźwiedź odżywia się, wysysając soki ze swych łap. Sądzono też, że niedźwiadki rodzą się jako bezkształtne bryły mięsa, i to dopiero matki, liżąc je, nadawały im kształt. Ta matczyna czynność miała symbolizować tworzenie porządku z chaosu.
Niedźwiedź, opisywany w pismach starożytnych przeniknął do literatury chrześcijańskiej. W niej, narodziny niedźwiedzia symbolizują przemianę, nawracanie się pogan na wiarę chrześcijańską
W Europie w angielskich przedstawieniach odgrywanych w okresie Bożego Narodzenia niedźwiedź ściga małego chłopca przebranego za owieczkę, lecz zostaje odciągnięty przez pasterza.. W Hiszpani, w Pirenejach, podczas karnawału jest ważną postacią; odgrywany przez aktora z uczernioną twarzą ściga dziewczęta, i zostaje zabity. Często przywraca go do życia Doktor. Niedźwiedź jest narodowym symbolem Rosji.

źródło: Zwierzęta mityczne i symboliczne J.C. Cooper