Mądry jak zwierzę

Dopiero kiedy znowu widział zielone światło dla pieszych, nieśpiesznie podlatywał, zbierał rozłupany orzech i wracał na drzewo, by spokojnie zabrać się
do jedzenia.

Jak to jest, że niektóre zwierzęta są mądre a inne nie?
Dlaczego małpy, delfiny i kilka innych gatunków ssaków są inteligentniejsze od innych? Czemu niektóre ptaki potrafią dogadać się z ludźmi, a inne to prawdziwe ptasie móżdżki?

Na takie pytania nie ma dobrej odpowiedzi. Niektórzy naukowcy twierdzą, że to zwykłe uwarunkowanie. Inni nazywają to inteligencją. Jeszcze inni mówią, że to instynkt. Zwierzęta są zbudowane podobnie jak ludzie. Podobnie jak my, mają tkankę nerwową i mózg. Czy myślą i jak myślą? Tego nie wiemy.

Pełne ramiona myśli
Wiele zwierząt uznawanych jest za mądre. Wśród nich najczęściej wymieniane są szympansy i inne wielkie małpy. Zaraz po nich, a może nawet przed nimi, mówi się o waleniach, czyli wielorybach i delfinach. Wśród ssaków z inteligencji słyną jeszcze psy, koty, świnie, konie, słonie i szczury. To jednak nie wszystko.

Wśród ptaków największą sławą cieszą się papugi i kruki. Te pierwsze ze względu na nieopanowaną gadatliwość. Te drugie, za paskudne zwyczaje żywieniowe i oczywiście za mądrość, która jest tak znana, że nawet w bajkach kruki są uznawane za mędrców. Nie tylko jednak ptaki i ssaki są mądre. Ośmiornice również należą do zwierzęcych intelektualistów. Co ciekawe, te zwierzęta myślą ramionami. Badania wykazały, że dwie trzecie ich neuronów znajduje się w sznurach nerwów ich kończyn. Ale to jeszcze nic. Przeciętna ośmiornica ma trzy serca!

Rozmowy
Niektórym gatunkom przypisuje się umiejętność mówienia. Na pewno zwierzęta porozumiewają się ze sobą, jednak mówić tak jak ludzie nie umieją. Niektórzy naukowcy podejmują próby nauczenia zwierząt mowy. Czasem nawet osiągają sukces. Słynna papuga Alex mówi ze zrozumieniem (oczywiście nie da się z nim porozmawiać na przykład o grach komputerowych, a tylko o prostych sprawach – na przykład kolorach klocków). Słynny eksperyment małżeństwa Gardnerów polegał na próbie nauczenia małp języka migowego. Inni naukowcy doszli do wniosku, że małpy nie mówią, bo ich budowa anatomiczna na to nie pozwala. Stąd właśnie język migowy. Eksperyment powiódł się o tyle, że wykształcone przez nich szympansy potrafiły mówić krótkimi zdaniami, a nawet uczyć inne małpy. Nadal jednak nie potrafiły prowadzić rozmowy.

Mechanik
Są zwierzęta, które posługują się narzędziami, czasem nawet samodzielnie przez siebie wykonanymi. Profesor Alex Kacelnik badał kruki z Nowej Kaledonii na Oceanie Środkowym. Zaobserwował, jak ptak wyciągał mięso z tubki samodzielnie wykonanym haczykiem z drutu. Eksperyment został powtórzony, by wykluczyć przypadek. Za każdym razem było tak samo. Kruk brał kawałek drutu, wyginał go, na przykład wkładając końcówką do jakiegoś otworu, i powstałym w ten sposób haczykiem dobierał się do jedzenia. Jeżeli nie znalazł drutu, wybierał mięso patykiem. Kruki, to oprócz papug, najinteligentniejsze ptaki, jak mówią niektórzy, prawie tak mądre jak szympansy.

Słoniowa pułapka
Mądrość zwierząt bywa wykorzystywana przeciwko nim samym. Najlepszym przykładem są słonie. W Indiach małego słonia przywiązuje się liną do drzewa. Słoniątko szarpie się i wyrywa, ale nie potrafi się uwolnić. Taka sytuacja powtarza się kilka razy, aż wreszcie malec godzi się z losem i nie próbuje urwać liny. Kilka lat później, dorosłego, kilkutonowego słonia, przywiązuje się do drzewa tą samą liną. Teraz zwierz jest na tyle duży i silny, że nie tylko mógłby urwać linę, ale pewnie wyrwać samo drzewo. Nie robi jednak tego, bo nauczył się, że nie ma sensu nawet próbować. W ten sposób mądrość i świetna pamięć słonia obraca się przeciwko niemu samemu.

Lustro
Nawet największa mądrość w świecie zwierząt ma jednak swoje granice. Najinteligentniejszy szympans czy delfin postawiony przed lustrem nie wie, jak się zachować. Po pewnym czasie dociera do nich to, że to, co widzą, to ich własne odbicie, jednak nigdy nikt nie zaobserwował, by jakieś zwierzę wygłupiało się do lustra tak jak ludzie.
Jest jeszcze jedna różnica. Człowiek uczy się kłamać mniej więcej w czwartym roku życia. Zwierzęta pozostają szczere aż do śmierci.