Majówki pod kapliczkami

Codziennie wracając z pracy mijam w miejscowości Dzierżno na Górnym Śląsku niewielką murowaną kapliczkę. W maju gromadzą się pod nią mieszkańcy na wspólną modlitwę. Ta tradycja jest bardzo stara i łączy różne regiony Polski.

W Złotej w gm. Głuchów (Łódzkie) kobiety regularnie spotykają się na majowych śpiewach przy kapliczce na skraju wsi od strony Łodzi. Ceglana kolumna z figurą Chrystusa Frasobliwego i Matka Boska Niepokalanie Poczęta w błękitnym płaszczu.

Rozalia Supeł wspomina, że przed laty majówkę zaczynało się znacznie później niż teraz, bo po zachodzie słońca, kiedy skończyło się prace w zagrodzie.

"Świeczkę świeciliśmy i śpiewało się, a ludzi było dookoła masa. I to nie w ławkach, ale na trawie się siadało. Dokoła kapliczki i jeszcze na rowie przy szosie" - wspomina pani Rozalia.

Zofia Bujaśkiewicz wspomina, że przed laty poza książeczkami do nabożeństwa i śpiewnikami, kobiety miały zeszyty z zapisanymi pieśniami i modlitwami. Modlitewnik albo śpiewnik z Jasnej Góry, z Medjugorje, to był skarb.

Tłumu na majowych modlitwach od dawna nie ma. Zaledwie kilka osób regularnie przychodzi pod kapliczkę. Zdarza się jednak, że można tu spotkać rozmodlone kobiety, czasem nawet w strojach ludowych. Tradycyjny łowicki wełniak jest już raczej na uroczystości kościelne, ale fartuch, charakterystyczna żółta faruszka w paski wciąż są obecne w krajobrazie.

"Każdy region ma inne stroje i zwyczaje, ale majowe wszędzie jest to samo. Śpiewamy litanię, pieśni do Maryi i pacierz. Od dziesiątków lat tak samo" - powiedziała pani Anna Kowalczyk.

W Polsce majowy kult Maryi, matki Chrystusa stał się szczególnie popularny w XIX wieku, kiedy rozpowszechnili je jezuici z Małopolski. W 1852 roku nabożeństwa majowe zaczęli odprawiać księża w kościele Świętego Krzyża w Warszawie. Wierni śpiewali pieśni maryjne i Litanię Loretańską do NMP. Wywodziła się z XII-wiecznej Francji, jednak tytuł Loretańska zyskała w wersji śpiewanej w Loreto we Włoszech od XVI wieku. I chociaż święto Matki Boskiej Loretańskiej obchodzone jest 10 grudnia, litanie ku jej czci odmawia się przede wszystkim w maju.

Olga Łoś z Działu wierzeń, obrzędów i folkloru Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi podkreśla, że ma to głęboki związek z historią, bo kiedyś miesiącem maryjnym był właśnie grudzień.

"Zapisy etnograficzne, z których korzystamy mówią o tym, że modlitwy adresowane do Matki Bożej przeniósł na maj wspomniany król Alfonsa X. Maryja i modlitwa do matki Jezusa właśnie w maju, kiedy - jak wierzono, ujawniała się wzmożona aktywność złych mocy, pozwalała zabezpieczyć ludzi i wyswobodzić od ich wpływu" - powiedziała PAP Olga Łoś.

"W naszych badaniach na śpiewy przy kapliczkach natrafiamy w całej Polsce. Różnią się jednak regionalnie. Na przykład na Grodzieńszczyźnie spotyka się wielogłosowe śpiewy z harmonią charakterystyczną dla Białorusi" - powiedziała PAP Olga Łoś.

Są rejony, gdzie ta tradycja jest wciąż żywa. W Centralnej Polsce szczególnie widoczne jest to w tzw. Księstwie Łowickim od Łowicza po Rawę Mazowiecką), na Ziemi Łęczyckiej, w rejonie Opoczna i Zgierza. W Górze św. Małgorzaty jest orkiestra, która grywa przed kapliczką przy parafialnym kościele, w Tumie pod Łęczycą trębacze przez cały maj o zachodzie słońca grają pieśni maryjne przed lokalnym kościołem albo przy kapliczkach w okolicy.

"Zwykle spotykamy osoby starsze, ale na przykład w Nowosolnej pod Łodzią trafiliśmy na majówkę, gdzie było wielu młodych ludzi. Śpiewali, grali na instrumentach. Miało to charakter modlitewny, ale też charakter spotkania wiejskiego tak jak to było dawniej" - nawiązuje do swoich badań Olga Łoś.