Dzień Języka Ojczystego

Spośród ponad 6,5 tys. języków, którymi mówi się na świecie, połowa jest zagrożona wyginięciem. Do końca XXI wieku przetrwa prawdopodobnie zaledwie jedna dziesiąta z obecnie używanych języków. Najnowsze statystyki pokazują, że co dwa tygodnie znika bezpowrotnie jeden język, a z nim ogromna część bogactwa intelektualnego i kulturalnego.

Obecnie na świecie używa się 6-7 tys. języków. Najpopularniejsze, wg badań UNESCO, to: mandaryński (1170 mln użytkowników), angielski (1135 mln), hiszpański (450 mln), hindi (400 mln) i arabski (350 mln).

Językoznawcy szacują, że w historii ludzkości istniało ok. 13 tys. języków, które z upływem wieków zanikały i ginęły. Obecnie główną przyczyną wymierania języków jest wypieranie jednych przez inne, w miarę jak użytkownicy języków mniejszościowych zaczynają się posługiwać językami dominującymi, kojarzonymi często z prestiżem lub bogactwem. Do najbardziej zagrożonych należą języki Aborygenów i języki afrykańskie, a także dialekty indiańskie i niektóre języki plemion z Indii, m.in. z Andamanów. Najszybciej zanikają języki używane wyłącznie w mowie, bo umierają wraz z ostatnimi ludźmi, którzy nimi władają. Znane są jednak przypadki, gdy dało się przywrócić ginący język. W Walii np. dwujęzyczne nauczanie doprowadziło do tego, że wiele dzieci po walijsku mówi lepiej niż ich rodzice. Równie udaną próbą przywrócenia życia językowi jest hebrajski, oryginalny język Starego Testamentu. Od setek lat, poza liturgią żydowską, nie był on używany na co dzień. W XIX w. hebrajskiego zaczęli używać w Palestynie członkowie ruchu niepodległościowego kierowanego przez Eliezera Ben-Jehudę, urodzonego na Białorusi żydowskiego pisarza, językoznawcę. Ben Jehuda zmarły w Jerozolimie uważany jest za twórcę współczesnego języka hebrajskiego. Gdy w 1948 r. założono państwo Izrael hebrajskiego uczono już w izraelskich szkołach. Niestety, stało się to kosztem jidysz, tradycyjnego języka związanego z kulturą żydowską.

Obecnie Internet propaguje używanie zagrożonych języków, np. galicyjskiego, prowansalskiego, gaskońskiego, a nawet aborygeńskich języków Australii.

Wg UNESCO w Polsce 8 języków zagrożonych jest wyginięciem: kaszubski, białoruski, jidisz, rusiński, romski, poleski, wiliamowicki (mówi nim obecnie około 70 najstarszych mieszkańców Wiliamowic koło Bielska Białej), a także słowiński, który od lat 60. XX wieku uważany jest za wymarły. Polszczyzna jest jednym z 25 największych języków na świecie, posługuje się nią ponad 40 mln ludzi w Polsce i poza jej granicami.