1665 luty - Sokołówka Rycerz najwierniejszy

Wnętrze chłopskiej w Sokołówce na Ukrainie izby oświetlały świece i płomień paleniska. A dokładano do ognia, bo na zewnątrz mróz trzymał mocny. W izbie stało kilku zbrojnych, ale zachowywali się cicho, bo pod ścianą na prostym posłaniu umierał ich wódz, Stefan Czarniecki. Niejednemu z obecnych łza się w oku zakręciła, gdy hetman do każdego z nich wyciągnął rękę. Byli z nim przecież w rozmaitych dolach i niedolach, u jego boku stoczyli dziesiątki bitew i jeszcze więcej potyczek. To przy nim zyskali sławę „czarniecczyków”, której zazdrościł im każdy rycerz w Rzeczpospolitej. – Przyprowadźcie konia – powiedział słabym głosem umierający. Ulubiony wierzchowiec hetmana jakoś zmieścił się w ciasnych drzwiach chałupy. Wódz pogładził jego łeb. – Żegnaj – wyszeptał. Potem do posłania podszedł ksiądz i udzielił umierającemu sakramentów. Chwilę potem Stefan Czarniecki, hetman polny koronny skonał. Był 16 lutego 1665 roku.

W siodle od młodości
Pogrzeb wyprawiono Stefanowi Czarnieckiemu w Warszawie wielki, jak przystało największym dygnitarzom państwa. Zasłużył na to po stokroć, choć za życia zaszczyty rzadko go spotykały. Nie był magnatem, tylko zwykłym szlachcicem ze wsi Czarnca, jednym z jedenaściorga rodzeństwa. Od młodości walczył w rozlicznych wojnach jako prosty żołnierz. Miał kilkanaście lat, gdy zaciągnął się do „lisowczyków” – najemnej lekkiej jazdy Aleksandra Lisowskiego. Ci doskonali kawalerzyści siali postrach w całej Europie, a Czarniecki w ich szeregach do perfekcji posiadł umiejętność wojowania. Jako zaledwie osiemnastoletni młodzieniec gromił Turków w wielkiej bitwie pod Chocimiem.
Gdyby nie nadzwyczajne męstwo i wybitne zdolności dowódcze, które wkrótce ujawnił, nie doszedłby do żadnych godności. Co więc osiągnął, nie pochodziło z bogactw, ale z walki i cierpienia. „Jam nie z soli ani z roli, jeno z tego, co mnie boli” – mawiał. Bo ani ziemi nie miał, z której można by dobrze żyć, ani nie nadano mu prawa wydobywani soli, co było wówczas rzeczą bardzo dochodową. Jedyne, czego miał w nadmiarze, to rany odniesione w licznych bitwach. To one go tak „bolały”. Widać to było nawet na jego twarzy, pooranej bliznami. W jednej z bitew kula nieprzyjacielska rozszarpała mu policzek i uszkodziła podniebienie. W to miejsce wstawiono mu srebrną blachę, przez co Czarniecki mówił niewyraźnie. Nie przeszkadzało to podwładnym dobrze rozumieć wydawanych rozkazów.