Bazylika św. Jana na Lateranie to pierwsza na świecie katolicka świątynia. Wcześniejsze przekształcano ze świątyń pogańskich. Wybudowana dla chrześcijan ku czci jedynego Boga na polecenie cesarza Konstantyna na początku IV wieku, od razu po ustaniu prześladowań chrześcijan. Do dziś w całym Kościele chrześcijanie wspominają moment jej poświęcenia – 9 listopada – jako parafii wszystkich wyznawców Chrystusa. Przed Wami bazylika laterańska.

Serce Kościoła

W pobliżu Celius, jednego z siedmiu wzgórz, na których położony jest Rzym, stoi arcybazylika Najświętszego Zbawiciela i świętych Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty, zwana też bazyliką św. Jana na Lateranie. Ziemia, którą cesarz Konstantyn podarował papieżowi Milcjadesowi, należała do starożytnego rodu laterańskiego.

Cesarz Konstantyn edyktem mediolańskim z 313 r. zapewnił chrześcijanom wolność wyznania wiary w Cesarstwie Rzymskim. Zatroszczył się też o to, by rodzący się Kościół miał odpowiednie miejsca modlitwy. Na Lateranie ufundował pierwszą z wielkich chrześcijańskich bazylik; została konsekrowana 9 listopada 324 roku przez papieża Sylwestra.

Od IV wieku przez tysiąc lat bazylika na Lateranie była główną siedzibą Ojca Świętego, najważniejszym miejscem, sercem Kościoła. Na początku XIV wieku, z powodu konfliktu papieża Bonifacego VIII z królem francuskim Filipem, papież został uwięziony w Awinionie. Zaczął się trudny czas dla Kościoła, zwany niewolą awiniońską, trwający prawie siedemdziesiąt lat. Dopiero w 1377 roku, gdy na Ojca Świętego wybrano Grzegorza XI, siedziba papieża powróciła do Rzymu – ponieważ Lateran był bardzo zniszczony, postanowiono przenieść ją do Watykanu.

Przebudowa bazyliki zaczęła się dopiero w XVII wieku. I taką możemy oglądać obecnie.

Arcybazylika

Bazylika ta jest jedną z czterech bazylik większych Rzymu. Nad wejściem do świątyni umieszczono łaciński napis: Mater et Caput omnium Ecclesiarum Urbis et Orbis (Matka i Głowa wszystkich kościołów miasta i świata). Do dziś zachowuje swe wyjątkowe znaczenie. Jako jedynej przysługuje jej tytuł arcybazyliki. Każdy nowo wybrany następca św. Piotra udaje się najpierw na Lateran.

W ciągu kilku wieków panowało tu 161 papieży, odbyło się pięć soborów powszechnych. Tu Ojcowie Święci odprawiali Mszę na rozpoczęcie Wielkiego Postu. Tu w Niedzielę Palmową stawia się łuk triumfalny na przyjęcie Króla męczenników. Tu papież odprawia Mszę Świętą w Wielki Czwartek na pamiątkę ostatniej wieczerzy.

Bazylika na Lateranie jest nieco mniejsza od bazyliki św. Piotra i bazyliki św. Pawła za Murami. Jej fasadę wieńczy 15 potężnych figur wysokich na 7 metrów. Są tam Chrystus, św. Jan Chrzciciel, św. Jan Apostoł i doktorzy Kościoła. W centrum frontonu jest balkon – stąd papieże udzielali błogosławieństwa apostolskiego.

Do wnętrza prowadzi pięć potężnych wejść. W środku, w niszach filarów stoją wielkie posągi 12 apostołów. Wrażenie robi mozaika z krzyżem w centrum, po bokach stoją Matka Boża, Jan Chrzciciel i święci: Piotr i Paweł z jednej strony, a z drugiej – Jan Ewangelista i Andrzej. Są też Franciszek i Antoni. Nad ołtarzem głównym znajduje się piękny baldachim. Tu tylko Ojciec Święty może odprawiać Mszę Świętą. Co ciekawe, w ołtarzu zamknięto stary drewniany ołtarz, przy którym nabożeństwa celebrowali pierwsi papieże – od św. Piotra do św. Sylwestra.

Matka Boża Częstochowska

Do bazyliki dobudowana jest osobna kaplica. To baptysterium z basenem (tzw. pisciną), gdzie udzielano chrztu przez zanurzenie. Obok bazyliki na polecenie papieża Systusa V postawiono budynek, w którym znajdują się Święte Schody (Scala Santa). Tradycja podaje, że to kamienne stopnie, po których Chrystus szedł na sąd do Piłata. Dzięki św. Helenie, matce cesarza Konstantyna I, przywieziono je z Jerozolimy w 326 roku. Schody są wytarte i wyżłobione kolanami pątników, którzy pielgrzymowali przez wieki. Obecnie 28 stopni pokrytych jest drewnem.

W bazylice jest też akcent polski. W jednej z kaplic bocznych znajduje się kopia obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. Podarowali ją pielgrzymi z Polski w 1975 r. Papieżem był wtedy Paweł VI.