W pierwszą niedzielę listopada podczas niedzielnej Mszy Świętej słyszymy słowa Mojżesza z Księgi Powtórzonego Prawa (6,1-3):

„Słuchaj, Izraelu, i pilnie tego przestrzegaj, aby ci się dobrze powodziło i abyś się bardzo rozmnożył, jak ci przyrzekł Pan, Bóg ojców twoich, że ci da ziemię opływającą w mleko i miód”.

Gdyby nie istniał słodki miód, pewnie trudniej byłoby opisać Ziemię Obiecaną. Co ciekawe, o ile sam miód pojawia się w Piśmie Świętym często, o tyle pszczoły zaledwie kilka razy, do tego raczej jako coś, czego należy się obawiać. Może dlatego, że aby dostać się do miodu, trzeba było narazić się pszczołom.

Zaplanowane miejsce

Nie były to pszczoły, które znamy (chociaż i one bywają niebezpieczne), ale najczęściej dzikie, gnieżdżące się w szczelinach skalnych i pniach drzew agresywne owady, zdolne pokonać każdego przeciwnika. To o takich pszczołach mowa w Księdze Powtórzonego Prawa (1,44): „Wyszli naprzeciw wam Amoryci, mieszkający w tych górach, gonili was, jak to czynią pszczoły, i pobili was w Seirze aż do Chorma”.

I w Księdze Izajasza (7,18): „W owym dniu zagwiżdże Pan na muchy przy końcu odnóg Nilowych w Egipcie i na pszczoły w ziemi asyryjskiej”.

Jak każde stworzenie pszczoły mają swoje miejsce w planie Bożym. I to bardzo wyjątkowe. Dość obrazowo mówi się, że bez pszczół, zapylaczy wielu roślin, Ziemia przetrwałby tylko kilka lat. Być może pszczoły zostałyby w końcu zastąpione na przykład trzmielami.

Pszczoły, golce i ludzie

Może bez pszczół wzrosłoby znaczenie roślin wiatropylnych, na przykład traw czy niektórych drzew, i może ostatecznie ekosystem ziemski przetrwałby znacznie zmieniony. Być może. Tak czy inaczej, znaczenie pszczół jest olbrzymie. Dzieje się tak dzięki ich pewnej niezwykłej zdolności.

To umiejętność tworzenia społeczeństw. Takich jak nasze. Co dziwne, do stworzenia społeczeństwa nie są zdolne ani tak wybitnie inteligentne zwierzęta jak małpy człekokształtne, ani słonie czy delfiny. Tworzą czasem stada i grupy rodzinne, ale nie tworzą społeczeństw.

Społeczeństwa tworzą natomiast golce: malutkie, pozbawione futra, żyjące pod ziemią i wyglądające trochę jak gumowe zabawki afrykańskie gryzonie o wielkich zębach. A poza tymi dwoma przykładami ze świata ssaków, czyli poza ludźmi i golcami, społeczeństwa tworzą jeszcze niektóre gatunki mrówek oraz termitów i część gatunków pszczół.

Pszczoła miodna

Najbardziej znanym i najliczniejszym gatunkiem pszczół jest Apis mellifera.

To ta pszczoła, która produkuje dla nas miód i robi bardzo wiele innych rzeczy: wosk, mleczko pszczele, propolis i pierzgę. Sławiony w Starym Testamencie miód jest nie tylko bardzo słodki, ale i zdrowy. Ma właściwości bakteriobójcze, a także może działać jako lekarstwo przeciwko kaszlowi.

Pszczoła miodna wywodzi się z Azji Południowej. Żyje w rojach liczących około pięćdziesięciu tysięcy osobników. Ciepłe dni spędza na zbieraniu nektaru i pyłku, latając wśród kwiatów. Nektar i pyłek to pożywienie dorosłych osobników, larwy żywią się mleczkiem pszczelim. To, czy dana larwa zostanie w przyszłości królową, robotnicą, czy trutniem, zależy od tego, ile i jakiego mleczka pszczelego dostanie od karmiących ją robotnic.

Robotnice nie tylko karmią larwy, zapylają kwiaty i produkują miód, ale też bronią ula. W przeciwieństwie do trutni mają żądła. Żądło jest bronią jednorazową, ponieważ po użądleniu pszczoła ginie. Biorąc jednak pod uwagę to, jak dużo pszczół jest w ulu, jest to broń bardzo skuteczna.

Starożytny miód

Ludzie dawno temu nauczyli się hodować pszczoły. Najstarsze informacje o pszczelarstwie pochodzą z Egiptu sprzed około pięciu tysięcy lat przed narodzeniem Chrystusa. W egipskich piramidach archeologowie znajdują niekiedy pozostawiony tam tysiące lat temu w naczyniach miód, który… wciąż nadaje się do spożycia.

Egipcjanie budowali ule z gliny, natomiast starożytni Grecy i Rzymianie wykonywali je z kory, słomy, pletli z wikliny lub drążyli w pniach drzew. Ule, jakie znamy obecnie, wymyślono dopiero w pierwszej połowie dziewiętnastego wieku.

Niezależnie od tego jednak, gdzie pszczoły żyją – w skałach, w glinianej barci czy we współczesnym ulu – są wyjątkowe w świecie przyrody, bo potrafią tworzyć społeczeństwa. I nie zapominajmy o miodzie, o którym mędrzec Syrach mówi:

„Mała jest pszczoła wśród latających stworzeń, lecz owoc jej ma pierwszeństwo pośród słodyczy” (Syr 11,3).