Krzyż jest jednym z najwcześniejszych znaków, jakich używano. Dwie przecinające się linie to najbardziej rozpoznawalny znak świata. Znano go już na długo przed narodzinami Jezusa Chrystusa, m.in. w starożytnym Egipcie, Grecji czy Persji. Znali go też Celtowie, Słowianie i ludy germańskie.

Zanim krzyż stal się symbolem chrześcijan, dla Rzymian był narzędziem tortur. Stosowali go wobec niewolników, przestępców i obcych, nigdy wobec obywateli rzymskich. Ukrzyżowanie było najbardziej okrutną karą śmierci. Dopiero po męczeńskiej śmierci Chrystusa krzyż stał się jednym z najważniejszych symboli chrześcijaństwa.

Ze znaku krzyża, prostego i wyraźnego znaku graficznego, korzystano nie tylko w religiach. Krzyżem zaczęto odznaczać zasłużonych dla miasta i kraju patriotów, naukowców, artystów, społeczników. Krzyż pojawił się też na herbach rodowych, na herbach miast, a nawet państw czy instytucji.

Dzisiaj pogańskim rodowodem próbuje się zastępować pierwotną, chrześcijańską symbolikę krzyża widocznego w choćby na fladze Szwajcarii. Tymczasem podczas bitwy pod Laupen w 1339 roku wojska szwajcarskie walczyły pod flagą z białym krzyżem (symbol chrześcijańskiej wiary i jedności) na czerwonym tle (symbol odwagi i przelanej krwi w obronie ojczyzny).

I jeszcze jedno: jeśli symbol krzyża nie nawiązuje do chrześcijańskiego dziedzictwa, to dlaczego w krajach muzułmańskich znak krzyża w Międzynarodowej Organizacji Czerwonego Krzyża zamieniono na czerwony półksiężyc?

Krzyż błękitny

Niebieski krzyż ratunku połączony z gałązką kosodrzewiny widnieje w odznace Górskiego i Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Krzyż dla odważnych

Zakony rycerskie dały początek tak zwanemu krzyżowi orderowemu. W prostej formie był to krzyż naszyty na płaszczu, w uroczystej – bogato zdobiony. Z czasem zaczęto go nosić na łańcuchu lub wstędze i dzielić na klasy.

Krzyż orderowy przyjmuje najczęściej kształt krzyża maltańskiego, zwanego też kawalerskim lub krzyżem cnót rycerskich. Taki wzór mają na przykład nasze odznaczenia: Krzyż Zasługi, Krzyż Harcerski, Virtuti Militari lub niemiecki Żelazny Krzyż.

Krzyż kawalerski zdobił też zbroje husarskie, a dziś jest elementem polskich sztandarów wojskowych. Odznaczenia mają też często kształt krzyża greckiego, czyli równoramiennego, jak na przykład Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Niepodległości czy drugie najważniejsze brytyjskie odznaczenie – Krzyż św. Jerzego.

Krzyż czerwony

Gdy po bitwie pod Solferino we Włoszech Henri Dunant zobaczył setki rannych, ruszył im z ratunkiem. Z pomocą miejscowych kobiet opatrywał ich rany i podawał wodę. Wtedy powstało hasło Tutti fratelli (Wszyscy jesteśmy braćmi).

Na fali tych przeżyć Dunant zaproponował powstanie organizacji pomagającej w czasie wojen i klęsk. Tak w Genewie narodziła się organizacja Czerwony Krzyż. Odwrócone barwy Szwajcarii do dziś są symbolem wojskowych ambulansów, sanitariuszy, szpitali i pomocy humanitarnej i żadna ze stron konfliktu nie ma prawa ich atakować.

Krzyż na flagach

Krzyż grecki z wydłużonymi bocznymi ramionami, zwany Krzyżem św. Jerzego, widnieje na flagach Anglii i Gruzji. Elementem flag Danii, Norwegii, Szwecji, Finlandii i Islandii jest krzyż skandynawski. Podobny umieszczony był też na fladze zakonu krzyżackiego. Krzyż przypominający literę X, zwany Krzyżem św. Andrzeja, to element flagi Szkocji. Wspomniana już flaga Szwajcarii z białym równoramiennym krzyżem na czerwonym tle to jedyna obok papieskiej flaga państwowa w kształcie kwadratu.