Mały Gość Niedzielny: Dzieci już śpią?

Michał Gałeczka: Tak, śpią, same zasnęły.

Jak podczas snu pracuje serce? Ma w ogóle czas na odpoczynek?

Można powiedzieć, że w czasie snu serce odpoczywa, ale nie przestaje bić. Tyka non stop, bez przerwy, aż do śmierci.

Serce bije proporcjonalnie do naszego wysiłku. Jeśli więc śpimy, bije wolniej. Jednak kiedy mamy sny, serce przyspiesza. Jeżeli nam się śni, że na przykład biegniemy, serce bije szybciej. Tak więc nie całą noc bije powoli.

Czy serce dziecka jest inne niż serce dorosłego?

Tak, i różni się nie tylko rozmiarem. Jeszcze przed urodzeniem serce ma swoje funkcje. Zmieniają się one, gdy noworodek zaczyna oddychać. Potem zmieniają się w wieku przedszkolnym, kiedy dziecko ma dużo ruchu i przestaje tak szybko przybierać na wadze. W okresie dojrzewania w sercu zachodzą kolejne przemiany. I po tym czasie serce zaczyna się… starzeć.

Nasze serce przez całe życie, jak Syzyf, pracuje non stop. W ciągu 1 minuty przetacza średnio 5–6 litrów krwi. W ciągu całego dnia pompuje jej około 7 tysięcy litrów.

Czyli można serce porównać do pompy?

To prawda. Serce to mięsień. Mamy mięśnie zależne od naszej woli, kiedy na przykład chcemy coś podnieść, odpowiednie mięśnie zaczynają pracować, a z kolei kiedy leżymy, mięśnie odpoczywają. I mamy serce, czyli mięsień, który pompuje krew zawsze, bez przerwy. Musi pracować bez ustanku. Bije cały czas. Jeśli nie będzie bić dłużej niż 30, 60 sekund, dojdzie do uszkodzenia mózgu.

Serce to pompa, która cały czas tłoczy krew. Jeżeli zatrzyma się choć na kilka sekund, to od razu możemy to odczuć albo nawet stracić przytomność.

Czy dzieci mogą sprawdzić, jak bije serce?

Pracę serca łatwo można dostrzec, przykładając rękę albo ucho do klatki piersiowej. Lekarze osłuchują serce stetoskopem tylko dlatego, że w XIX wieku nie chcieli badać kobiet, przykładając ucho do klatki piersiowej.

Dzieci mogą to robić bez problemu i usłyszą dokładnie ten sam dźwięk, który słyszą lekarze.

Jak starzeje się nasze serce?

Zanim odpowiem na to pytanie, mała dygresja. Pracuję w klinice w Zabrzu, gdzie zajmuję się zabiegami przez skórę, czyli nie na otwartym sercu, ale przez rurki i druty dostaję się do serca. Konsultuję też dzieci w innym szpitalu. Często są one otyłe. Kiedy oglądam ich serce, bywa, że jest ono przerośnięte, a dzieci mają nadciśnienie. Staram się im tłumaczyć, że ponieważ mają nadwagę, ich serce musi przepompowywać dużo więcej krwi i dlatego szybciej się starzeje. Takie dzieci będą żyły krócej. To dość brutalne, ale taka jest prawda. Serce 16-latka, który waży 130 kg, jest ociężałe i pogrubione. Dzieci muszą wiedzieć, że serce się starzeje i że trzeba o nie dbać – przez odpowiednie jedzenie i ruch. Serce to lubi. Chce, żebyśmy ćwiczyli, uprawiali jakiś sport, wtedy starzeje się wolniej. Każdy, nawet ten, kto ma wadę serca, powinien je trenować, bo wtedy przedłuża jego życie.

Chore serce można czymś zastąpić?

Ja zajmuję się naprawianiem wadliwych serc. Czasem dochodzimy do takiego momentu, że serce już na tyle źle funkcjonuje, że wpływa to na cały organizm. Wtedy trzeba je wesprzeć zewnętrznymi pompami. To pomost do przeszczepu serca. Można je zastąpić sztuczną pompą, żeby się zregenerowało, albo żeby je wymienić na nowe podczas przeszczepu.

Serce czy mózg, co jest ważniejsze?

(Śmiech) To jest pytanie filozoficzne. Serce i mózg muszą działać razem. Mamy mnóstwo narządów, z których najważniejsze to: głowa, serce, płuca, wątroba, jelita i nerki. Jeśli mamy jakieś krwawienie lub coś złego dzieje się z organizmem, to robimy wszystko, żeby zachować dobry przepływ krwi w tych właśnie narządach. One są niezbędne, żeby pacjent przeżył. Muszą być dobrze ukrwione i pracować jak dobrze nasmarowany mechanizm. Mózgu nie jesteśmy w stanie niczym zastąpić. Jest nadrzędnym narządem i to on wszystko kontroluje.

Dlaczego serce kojarzymy z miłością, uczuciami? Skąd się to wzięło? Ma to jakieś podstawy naukowe?

Trzeba by wrócić do mitologii, do czasów egipskich i do Starego Testamentu. Tam są pierwsze zapisy o tym, że serce to uczucia. Mówimy na przykład, że ktoś ma dobre albo złe serce. Tymczasem za uczucia w 100 procentach odpowiada mózg. Ale jeśli przeżywamy jakiś stres, idziemy na randkę czy na egzamin, czujemy kołatanie serca. Można powiedzieć, że w emocjach mocniej czujemy nasze serce.

Serce zakochanego człowieka funkcjonuje lepiej?

Kiedy chłopak spotyka się z dziewczyną, serce bije mu mocno. Mimo że nie podejmuje żadnego wysiłku, z powodu emocji pracuje szybciej. Bije nie tyle lepiej, co mocniej. Tak samo bije zarówno u dobrego, jak i złego człowieka. Serce nie zna takich podziałów.

Jak działa serce?

Serce znajduje się w klatce piersiowej i jest podzielone na dwie połowy – prawą i lewą. Składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór. Przedsionki przyjmują krew z żył, przekazują ją komorom, a te pompują ją do tętnic. Krew z płuc pobiera tlen, który rozprowadzany jest po całym ciele. Bez tlenu nasze komórki przestałyby działać.

Serce człowieka zaczyna swoją pracę jeszcze przed urodzeniem. Zaczyna bić ok. 7. tygodnia życia, kiedy dziecko znajduje się w brzuchu mamy.