W poszukiwaniu korzeni

Uprawiane dziś pnącza winorośli wywodzą się od dzikiego przodka, od winorośli właściwej leśnej Vitis vinifera subsp. sylvestris. Odmiany uprawne są klonowane, są więc identyczne genetycznie. Pełne bogactwo genów winorośli kryją dzikie rośliny. Ich ochrona jest niezwykle ważna, bo bez nich nie przetrwałyby współczesne winnice. Nawet mała różnorodność genetyczna jest zagrożeniem, bo choroba lub szkodnik, który zaatakuje winnice w jednym rejonie, może szybko rozprzestrzenić się i zniszczyć wszystkie uprawy, zwłaszcza we współczesnym świecie, w którym ludzie podróżują, przenosząc przy okazji bakterie, wirusy, owady, ślimaki czy grzyby. Co jakiś czas odmiany uprawne trzeba wzbogacać genami dzikich roślin, co czyni je odporniejszymi i zapobiega wyradzaniu się roślin. Bez takich zabiegów plony byłyby coraz mniejsze. Dzika winorośl przetrwała zlodowacenie na Kaukazie i w rejonie śródziemnomorskim. To stamtąd wywodzą się rośliny, które uprawiamy dziś i tam znajduje się „bank” bezcennych genów, które trzeba zachować.

W przypowieściach

W Biblii jest sporo opisów wyjątkowych winorośli z terenów starożytnej Ziemi Świętej. W Księdze Liczb czytamy o ludziach, których Mojżesz na polecenie Pana wysłał, by zbadali kraj Kanaan, który Bóg chciał dać Izraelowi: „Przybyli aż do doliny Eszkol. Tam odcięli gałąź krzewu winnego razem z winogronami i ponieśli ją we dwóch na drągu (…)” (Lb 13,23). „Eszkol” znaczy „winogrono”. Sądząc z opisu, owoce musiały być naprawdę wielkie, skoro gałąź nieśli we dwóch. Wszystko, co dotyczy winorośli, wprawia w zdumienie. To niezwykłe pnącze ma korzenie sięgające nawet siedem metrów w głąb ziemi. Dzięki temu potrafi rosnąć i przynosić plony również tam, gdzie woda ukryta jest głęboko pod powierzchnią gruntu. Dzisiejsze winnice naszpikowane są czujnikami elektronicznymi i obsługiwane przez naukowców i stacje meteorologiczne. Gdy nadchodzi przymrozek, system zabezpieczania włącza zamgławianie delikatną mgiełką pary wodnej, która łagodzi niską temperaturę. Uprawę prowadzi się tak, by owoce miały odpowiedni poziom cukru (co oczywiście kontroluje się w laboratoriach), dlatego część owoców jeszcze przed dojrzeniem obcina się i wyrzuca. W starożytności uprawa winorośli też była sztuką wymagającą doświadczenia i wiedzy. Dlatego tak chętnie jej obraz w swoich przypowieściach przywoływał Jezus odwołując się nie tylko do owoców i ich zalet, ale i do technik uprawy: „Ja jestem prawdziwym krzewem winnym, a Ojciec mój jest tym, który [go] uprawia. Każdą latorośl, która nie przynosi we Mnie owocu, odcina, a każdą, która przynosi owoc, oczyszcza, aby przynosiła owoc obfitszy” (J 15,1-2).