Tropy i ślady

Małogościowy przewodnik po przyrodzie

|

MGN 07-08/2010

publikacja 01.06.2010 14:21

Las, łąka, rzeka to domy zwierząt. Nawet, jeśli ich nie widać, to nie znaczy, że ich tam nie ma. Człowiek może nauczyć się rozpoznawać ich ślady.

Niszczycieli w meblach   Niszczycieli w meblach
Niezwykle ciekawa, często niedostrzegana część przyrody, opowiadająca o śladach i tropach zwierząt, zawarta jest w kolejnej książce z serii „Młody obserwator przyrody”. Autorzy zwracają w niej uwagę na zwyczaje zwierząt, wskazują, jak odnaleźć ich kryjówki, jak rozpoznać ich zachowania i odróżniać tropy. Na najbliższej wakacyjnej wyprawie do lasu będziesz mógł podążać śladami zwierząt.

NISZCZYCIELE DRZEW
Najliczniejsza grupa zwierząt to owady. Mieszkają w wodzie, na lądzie, na roślinach, zwierzętach i ich odchodach, padlinie i drewnie.

Część z nich jest niezwykle pożyteczna, bo owady zapylają rośliny, oczyszczają ziemię z martwych organizmów.

Ale są też owady, które uszkadzają rośliny, niszczą drzewostany i uprawy.

Efekty ich działalności łatwiej dostrzec niż samych sprawców.

 

 

CHODNIKI W MEBLACH
Wyroby z drewna: meble, boazerie, belki, rzeźby lubią zasiedlać chrząszcze. Na przykład kołatek domowy drąży w drewnie chodniki. A na powierzchni widoczne są okrągłe otwory, przez które wylęgające się chrząszcze wyrzucają z korytarzyków trocinki.

 

 

Chodniki w meblach   Chodniki w meblach
KOMORY W ŚWIERKACH
W lasach świerkowych z kolei można trafić na kornika drukarza. Przeważnie atakuje on grubsze, kilkudziesięcioletnie drzewa, często osłabione przez choroby grzybowe lub zanieczyszczenie powietrza. Dorosły kornik drąży w korze świerka komorę godową, wydłużaną później przez samicę. Larwy wygryzają kolejne chodniki – prostopadle do głównego korytarza.

Czy wiesz?
Chrząszcze kołatka podczas godów uderzają przednią częścią ciała o ściany chodników, wytwarzając odgłos podobny do kołatania. Dawniej ze starych, pokruszonych i ugotowanych galasów otrzymywano atrament w kolorze brązowym.

Dzięcioł   Dzięcioł
DZIĘCIOŁ

W Polsce żyje 10 gatunków dzięciołów. Ptaki te mają mocne dzioby, za pomocą których skuwają i odłupują korę w poszukiwaniu pożywienia. Siedzą na pniu drzewa i opierają się na sztywnych sterówkach (piórach w ogonie). Najłatwiej spotkać dzięcioła dużego.

DZIUPLE
Dzięcioły wykuwają w pniach drzew dziuple, w których składają jaja i wychowują pisklęta. Dziuple powstają najczęściej w drzewach o miękkim drewnie, a także w chorych i osłabionych. Śladami żerowania dzięciołów jest odłupana i podziurawiona kora, odłupane kawałki drewna oraz trociny pod drzewem.

Czy wiesz?
Dzięcioł trójpalczasty wykuwa dziuple wyłącznie w drzewach martwych.

Ślady siekacza i ogona   Ślady siekacza i ogona
MYSZ LEŚNA

Mysz leśna to zwinny gryzoń, o ogonku dłuższym niż całe ciało. Dzięki dużym oczom bardzo dobrze widzi w ciemnych, gęstych zaroślach, a znacznych rozmiarów uszy pozwalają jej wychwycić najcichszy szelest. Ślady obecności myszy leśnej można znaleźć nie tylko w lesie, ale również wśród roślinności nadwodnej, w parkach i ogrodach.

ŚLADY SIEKACZY I OGONA
Mysz uwielbia nasiona roślin zielnych, drzew i krzewów. Wygryzając nasiona leszczyny i dębu, pozostawia ślady siekaczy na łupinie. Tropy myszy leśnej są bardzo podobne do tropów innych małych gryzoni. Odciski przednich i tylnych stóp myszy często się pokrywają. Między lewymi i prawymi odciskami biegnie cienka linia, nakreślona przez ogon.

Czy wiesz?
Mysz leśna porusza się skokami, a każdym skokiem pokonuje odległość 6 cm. Podczas ucieczki długość skoków może dochodzić nawet do 60 cm.

Wiewiórka   Wiewiórka
WIEWIÓRKA

Wiewiórki nie da się pomylić z innym gryzoniem. Wielki, puszysty ogon i włoski na uszach (przypominające pędzelki) to jej znaki rozpoznawcze. Futro może mieć od jasnorudego po czarnobrązowy, ale zawsze białe na brzuchu. Wiewiórka to mistrzyni w jedzeniu nasion drzew. Obraca w łapkach szyszkę, odrywa łuski z szerszego końca, a siekaczami ścina ich resztę. Szczytowe łuski zostają na ogryzionym trzonie w postaci pędzelka.

Tylne łapy najpierw   Tylne łapy najpierw
TYLNE ŁAPY NAJPIERW

Wiewiórka mieszka nie tylko w dużych dziuplach, ale również w kulistych gniazdach. Buduje je z drobnych gałązek i miękkich roślin. Porusza się skokami. Pozostawia odciski rozstawionych tylnych łap przed odciskami łap przednich. Tropy można znaleźć w lesie i parku.

Czy wiesz?
Wiewiórka potrafi  zjeść nasiona z 40 000 szyszek rocznie. Kiedy trop wiewiórki nagle się urywa, może to znaczyć, że wspięła się na drzewo.

BÓBR
To największy europejski gryzoń. Razem z ogonem może mieć nawet 130 cm długości. Bóbr ma nieprzemakalne futro, błony pławne między palcami tylnych łap i szeroki, płaski ogon. Na lądzie jest trochę niezgrabny, bo jak na tak masywne zwierzę ma dość krótkie łapy. Bobry są czujne i płochliwe, aktywne dopiero o zmierzchu i nocą.

Szałas nad wodą   Szałas nad wodą
SZAŁAS NAD WODĄ

Wizytówką bobra jest jego dom, czyli żeremie (szałas zbudowany z ogryzionych gałęzi). Może mieć nawet 3 m wysokości.

Gdy bóbr zauważy niebezpieczeństwo, ostrzega swoją rodzinę mocno uderzając ogonem o powierzchnię wody. Rozlega się wtedy głośny chlupot. Dlatego ogon bobra nazywamy pluskiem.

Wielka stopa   Wielka stopa
KLEPSYDRA I OSZCZEP

Innym znakiem obecności bobra są ociosane drzewa i, jakby zaostrzone dłutem, gałęzie. Zwierzę ogryza pień dookoła, nadaje mu kształt dwóch stożków zetkniętych wierzchołkami i czeka, aż drzewo się przewróci.

WIELKA STOPA
Tylne łapy bobra najlepiej odbijają się na mokrym podłożu. Wyraźnie widać wtedy ślady pięciu palców z pazurami, i rozpiętej błony pławnej. 

Ślady są często zamazane, bo zwierzę idąc, zaciera je własnym ogonem. Czy wiesz? Bóbr może przebywać pod wodą ponad 10 minut! 

 

Zając szarak   Zając szarak

Podczas nurkowania zaciska uszy, tak że nie przedostaje się do nich woda. Zamyka też nozdrza, a jego oczy chroni przezroczysta błona.

Bóbr, dzięki niezwykle mocnym przednim zębom, pokrytym twardym pomarańczowym szkliwem, potrafi  powalić osikę o średnicy 30 cm zaledwie w 15 minut!

ZAJĄC SZARAK
Zając dobrze maskuje się w swoim otoczeniu. Żółtawobrązowe futro z szarym odcieniem czyni go niemal niewidocznym. Zając nieustannie nasłuchuje, czujny na każdy niepokojący dźwięk. Pomagają mu w tym długie uszy.

SKOKI
Zając najczęściej porusza się dużymi skokami. Może właśnie dlatego jego tylne łapy nazywane są skokami. Dzięki silnym łapom potrafi  sadzić nawet kilkumetrowe susy.

Spryny sprinter   Spryny sprinter

SPRYTNY SPRINTER
Spłoszony zając ucieka, wyrzucając tylne łapy przed przednie, więc większe odciski łap tylnych znajdują się przed odciskami przednich.

Kicając do swojej kryjówki, często zmienia kierunek, aby wyprowadzić w pole drapieżniki.

Czy wiesz?
Zając może osiągnąć prędkość 80 km na godzinę! Mimo że woli suche tereny, nie boi się wody. Potrafi przepłynąć wpław rzekę i przejść po kruchym lodzie.

Potrafi rozglądać się dookoła, nie odwracając głowy, bo ma szeroko rozstawione oczy. Dzięki temu nawet podczas odpoczynku nie zdradza go żaden ruch.

Podziemny pałac   Podziemny pałac
LIS

Lisy mieszkają w lasach i na polach. Są drapieżnikami i dobrymi łowcami. Dzięki doskonałemu słuchowi i węchowi polują najczęściej nocą. W dzień trudno je zobaczyć.

PODZIEMNY PAŁAC
Główna komora lisiej nory jest głęboko pod ziemią. Prowadzi do niej kilka wejść rozbudowanym systemem korytarzy. Na swoim terenie lis zakłada jeszcze nory, służące jako tymczasowe schronienia.

Opuszki i pazury   Opuszki i pazury
OPUSZKI I PAZURY

Ślady są podobne do odbić psich łap, ale nieco dłuższe i węższe. Lis idąc, odciska opuszki i pazury. Zostawiając jeden ślad za drugim, tworzy linię – tzw. sznurek. Stąd określenie, że lis sznuruje.

Czy wiesz?
Lis bardzo dobrze skacze i pływa. Jest też niezłym sprinterem, bo może biec z prędkością 50 km/h.

WILK
Wilki żyją w rodzinnych grupach, zwanych watahami. Można je spotkać w północnej Polsce i w górach. Ofi arami wilków padają przede wszystkim zwierzęta stare, chore lub osłabione. Czasami wilki atakują owce, krowy i kozy.

Nocne koncerty   Nocne koncerty
Nocne koncerty

W rejonach, gdzie mieszkają wilki, można nocami usłyszeć ich przeciągłe wycie. Jest ono, oprócz szczekania i warczenia, ważnym sposobem wilczej komunikacji.

Czy wiesz?
Wilki podczas wędrówek chętnie wykorzystują drogi lub ścieżki wydeptane przez człowieka. Podczas zimowej nocy mogą przebyć nawet 100 km. Trop wilka podobny jest do tropu dużego psa, ale opuszki środkowych palców są bardziej wysunięte do przodu.

Miłosniczka jejecznicy   Miłosniczka jejecznicy
KUNA

Żyje na skrajach lasów, w parkach, ogrodach oraz w zabudowaniach – na strychach, w szopach. Poluje na drobne ptaki i ssaki. Prowadzi nocny tryb życia. W lasach żyje jej krewniaczka – kuna leśna.

MIŁOŚNICZKA JAJECZNICY
Kuny są mięsożerne, ale w ich jadłospisie znajdują się też jaja ptaków, w tym kur. Jajo wyjedzone przez kunę ma duży, niemal okrągły otwór, a na jego brzegu widać ślady zębów.

Skoczny myśliwy   Skoczny myśliwy
SKOCZNY MYŚLIWY

Kuna zwykle porusza się skokami. Pozostawia jajowate odciski łap, z widocznymi śladami pazurów. Jej tropy odbijają się parami, a odległość między nimi wynosi 60-100 cm.

Czy wiesz?
Na tropach kuny leśnej widać ślady owłosienia łap.

SARNA
Łatwo można je zobaczyć, gdy pasą się na polach i łąkach. Spłoszone, uciekają, wykonując kilkumetrowe skoki.

Odcisk racic   Odcisk racic
ODCISK RACIC

Tropy sarny są podłużne i mają około 5 cm długości. Idąca sarna zostawia ślad równoległych racic, a gdy biegnie na tropach, widać, że czubki lekko się rozchylają. Skacząc, sarna zostawia tropy w odległości nawet 4 metrów jeden od drugiego.

Czy wiesz?
W dzień sarny odpoczywają. Ich legowiska to spore placki rozgrzebanej ziemi albo ściółki leśnej. Zimą zwierzęta starannie odgarniają z ziemi śnieg.

Dzik   Dzik
DZIK

Jest mieszkańcem podmokłych lasów. Ma szarobrunatną , szorstką sierść, tzw. szczecinę. Duża klinowata głowa i mocny krępy tułów ułatwiają mu przeciskanie się przez leśne gęstwiny. Dziki żyją w grupach zwanych watahami.

BUCHTOWISKO
Wywrócona darń i ściółka, i zryta gleba to znaki obecności dzików szukających w tym miejscu żołędzi, korzeni i larw owadów. Nazywa się je buchtowiskiem.

W BŁOCIE I NA ŚNIEGU
Tropy dzika, odciśnięte w błotnistej ziemi lub w śniegu, bardzo łatwo rozpoznać. 

Wy raźnie odciskają się raciczki, tzw. szpile. Żaden inny ssak nie ma takich tropów.

W błocie i sniegu   W błocie i sniegu

CZYŚCIOSZEK
Dziki uwielbiają kąpiele błotne. Woda w upalne dni daje im ochłodę, a wyschnięta warstwa błota zabezpiecza przed owadami.

Kąpieliska błotne dzików Łatwo rozpoznać po prowadzących do nich tropach.

Czy wiesz?
Drzewo oblepione błotem, na którym widać kępki szczeciny, służy dzikom do czochrania.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.