August II pochodził z dynastii Wettynów. Król przydomek „mocny” otrzymał nie za to, że rządził twardą ręką, a z powodu wielkiej siły fizycznej. Potężne armie sąsiadów wykorzystały słabość Rzeczpospolitej i bez przeszkód krążyły po całym jej terytorium, zabierając plony, pieniądze, a nawet rekrutów. Niestety, szlachta wciąż nie widziała, że krajowi potrzebne są reformy.

Skradziona korona

Pod koniec czerwca 1697 roku mniejszość szlachty ogłosiła, że królem Polski jest pochodzący z Saksonii Fryderyk August, mimo że dużo więcej głosów zdobył książę Conti, pochodzący z francuskiego rodu Burbonów. Jednak Fryderyk był… szybszy. Ruszył na Wawel i zjednał sobie część szlachty. Sasa popierał też rosyjski car Piotr I. Pojawił się jednak problem z koronacją. Insygnia królewskie znajdowały się w skarbcu zamkniętym ośmioma kluczami. Każdy klucz miał inny senator, a 6 spośród nich popierało księcia Conti, a nie Fryderyka. Wyważenie drzwi byłoby świętokradztwem, dlatego wybito dziurę w ścianie skarbca, skradziono koronę i 15 września koronowano Fryderyka jako Augusta II. Drzwi skarbca pozostały nietknięte.

Od Sasa do Lasa

Panowanie nowego króla rozpoczęło się od sukcesu, bo odzyskano od Turcji twierdzę w Kamieńcu Podolskim. Jednak uczciwie trzeba dodać, że nie stało się to dzięki talentowi Augusta II, ale dzięki wcześniejszym sukcesom Sobieskiego. Potem było już tylko gorzej. Król zawarł przymierze z carem Piotrem I i zaatakował Szwecję. Nie docenił Karola XII, młodego króla Szwecji, i poniósł klęskę. Po serii kolejnych klęsk August II po 9 latach został zmuszony do rezygnacji z tronu. Armia była już wyjątkowo słaba. Szwedzi zajęli praktycznie całą Rzeczpospolitą. Na nowego króla wybrano Stanisława Leszczyńskiego. August nie dał jednak za wygraną i zbierał sojuszników. Kraj podzielił się. Gdy przewagę zdobywali Szwedzi, szlachta szła za Leszczyńskim, gdy Rosja i Saksonia, szlachta opowiadała się za Augustem. Stąd wzięło się powiedzenie „Od Sasa do Lasa”. W lipcu tego samego 1709 roku Szwedów rozgromili Rosjanie w wielkiej bitwie pod Połtawą. August II zwany Mocnym mógł wrócić na tron. O tym, że zrzekł się korony, jakby nie pamiętał, tym bardziej że popierał go Piotr I. 

Sejm bez słów

August Mocny ze swoją armią saską nie zapowiadał Rzeczpospolitej niczego dobrego. Szlachta bała się wprowadzenia rządów absolutnych i zawiązała konfederację tarnogrodzką, domagając się usunięcia Sasów. Niestety, pośrednikiem w rozmowach między królem a konfederatami chętnie został Piotr I i jego armia rosyjska. Uchwały podejmowano bez żadnej dyskusji, toteż rozmowy nazwano potem sejmem niemym. Potwierdzono prawo Augusta II do korony, ograniczono władze hetmanów i przeprowadzono kilka reform skarbowych. Wprowadzono też stały podatek na armię. Niestety, śmiesznie mały. August II ostatecznie nie chciał być całkowicie zależny od Rosji i kilka razy próbował wyrwać się spod tej „opieki”. 5 stycznia 1719 roku podpisał nawet sojusz przeciw Rosji z cesarzem Karolem VI i królem Wielkiej Brytanii Jerzym I. Sojusz jednak musiał być zatwierdzony przez sejm Rzeczypospolitej. Ale ponieważ kolejne sejmy zrywano, szansa na sojusz została stracona. Car natomiast 17 lutego 1720 roku podpisał układ z królem pruskim Fryderykiem Wilhelmem I. Razem mieli pilnować, aby w Rzeczypospolitej nic się nie zmieniło. Do tego układu 12 lat później dołączyła Austria i razem podpisano traktat o decydowaniu w sprawach Polski. Traktat nazwano traktatem „trzech czarnych orłów”. Do pierwszego rozbioru zostało już tylko 40 lat.

Order, ogrody i aleje

Nie wszystko jednak za panowania Augusta II Mocnego było złe. Choć politycznie i wojskowo sytuacja była fatalna, to jednak rozwijało się budownictwo. W Warszawie na przykład powstał tak zwany Pałac pod Blachą, czyli pierwszy na ziemiach polskich budynek z metalowym dachem. Cztery lata później, również w Warszawie, otwarto pierwszą kawiarnię. W 1727 roku saksoński król założył pierwszy publiczny park w stolicy, zwany do dziś Ogrodem Saskim. Także wytyczenie trasy dzisiejszych Alei Ujazdowskich sięgają tamtych czasów. Dziełem Augusta II Mocnego jest też ustanowienie pierwszego polskiego orderu – Orła Białego.

Regalia Augusta II Mocnego

Poza oficjalnymi regaliami używanymi do koronacji królowie mieli swoje prywatne korony, berła i jabłka, nawet w kilku egzemplarzach. Regalia należące do Augusta II zostały wykonane w 1697 roku przez złotnika Johanna Friedricha Klemma. Miały być użyte do koronacji, gdyby nie udało się dostać do skarbca na Wawelu. Kiedy koronę Chrobrego udało się wykraść, przywiezione regalia stały się prywatne. Od 1733 roku eksponowano je na woskowym manekinie w stroju koronacyjnym na zamku w Dreźnie. W XIX wieku całość zaginęła. Kiedy w 1929 roku w teatrze dworskim w Zwingerze przeprowadzano inwentaryzację magazynu, odnaleziono figurę z królewskimi insygniami. Obecnie przechowywane są w muzeum Rüstkammer w Dreźnie. 12 maja 1670 – narodziny Fryderyka Augusta I, 15 września 1697 – koronacja na króla 26 stycznia 1699 – pokój karłowicki – Rzeczpospolita odzyskuje Podole, 1700–1721 – wielka wojna północna, 1704–1709 – panowanie Stanisława Leszczyńskiego, 1 listopada 1705 – ustanowienie Orderu Orła Białego, 1 lutego 1717 – sejm niemy, 22 lipca 1717 – koronacja obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej na Jasnej Górze, 13 września 1732 – traktat Loewenwolda, zwany traktatem „trzech czarnych orłów”, 31 stycznia/1 lutego 1733 – śmierć Augusta II Mocnego.