Zawsze myślałem: drzewo, jakie jest, każdy widzi. Kilka miesięcy temu, pisząc o drzewach w „Małym Gościu”, stwierdziłem, że drzewa to niemi świadkowie. Tymczasem okazuje się, że drzewa mogą przekazać wiele informacji. Trzeba tylko umieć je czytać. Żeby się tego nauczyć, jedziemy do lasu. Już z daleka słychać warkot pił i ciche uderzenia walącego się drzewa. W miejsce starego drzewa leśnicy niebawem posadzą nowe. – Las nie jest naszą własnością – tłumaczą leśnicy, panowie Roman Babicki i Bolesław Śmiałek. – Musimy tak dbać o las, by następne pokolenia też mogły się nim cieszyć. Razem z leśnikami, uzbrojeni w klupę, czyli średnicomierz, farbę, wysokościomierz i specjalny komputer, ruszamy do lasu.

Drzewo i kropka

Każde drzewo rosnące w lesie trzeba wpisać do specjalnego rejestratora. Gatunek, wysokość, średnicę, liczoną na wysokości piersi za pomocą klupy, i przeznaczenie, czyli sortyment – wszystko trzeba dokładnie zapisać. A zmierzone drzewo zaznaczyć kropką i wszystkie informacje przekazać do magazynu nadleśnictwa. Tam przyszli kupcy dowiadują się, jakiego rodzaju drewno jest dostępne i ile go jest. Z najlepszych drzew produkuje się meble czy elementy domów. Z pozostałych robi się palety, sklejki czy papier.

Słoje i okółki

Ścięta sosna jest w środku wyraźnie ciemniejsza. Jasna część to tak zwana biel, ciemna – twardziel. Podobną budowę mają modrzew czy dąb. W brzozie czy grabie nie ma takiego podziału, a jednak na niektórych widać ciemniejszy środek. – To akurat wada drewna – tłumaczy leśnik. – zwana fałszywą twardzielą, którą najczęściej można zaobserwować na buku, brzozie, olszy. Wiek drewna można odczytać, licząc słoje na ściętym pniu. Ich grubość pokazuje, czy pogoda w danym roku była łagodna, czy ostra, a nawet, czy w pobliżu był na przykład pożar. Wiek sosny łatwo odczytać, licząc okółki, czyli kolejne piętra gałązek. Każde piętro to jeden rok.

Płytki i młotek

Po ścięciu drzew czas na „manipulacje”. Leśnicy mierzą, opisują i decydują, do czego nadają się kłody z poszczególnych gatunków. Do tartaku, papierni czy może na opał. Oznacza się je specjalnymi kolorowymi płytkami. Kod na płytce mówi, z jakiego miejsca pochodzi drewno. Czerwona – lasy państwowe, niebieska – lasy prywatne, zielona – parki narodowe, żółta – lasy należące do innych własności lub używane na mocy odrębnych przepisów. Płytki nabija się na drzewa specjalnym młotkiem. Co ciekawe, takiej płytki nie da się zdjąć bez jej zniszczenia. – To ochrona przed kradzieżą drewna – wyjaśnia pan Bolesław Śmiałek. – Młoteczek z drugiej strony ma znak cechowy, przypominający pieczątkę. Po zamoczeniu w tuszu i uderzeniu w drewno zostaje znak LP (Lasy Państwowe) i symbol drzewka.

Twarde, miękkie i pachnące

Grab – najtwardsze polskie drewno, zwane nawet żelaznym. Najlepsze do palenia w kominku. Bardzo trudne w obróbce. Wykonuje się z niego pałki do perkusji czy deski do krojenia. Ma biały, lekko żółtawy kolor. Buk – twarde, świetnie nadaje się do produkcji sklejki, oklein i papieru. Z buka robi się zabawki czy ławki do parku. Jest żółto-czerwony. Olcha – miękka, idealnie nadaje się na forniry do wyrobu sklejek. Ma pomarańczowy kolor. Modrzew – dość twardy, odporny na wodę, dlatego często używany do produkcji pali pod mosty. Dawniej wykorzystywany przy budowie dworków czy kościołów. Ma jasny, lekko czerwonawy kolor. Sosna – bardzo odporna i na suszę, i na deszcz. Używana do produkcji drzwi, okien, mebli; nadaje się nawet na węgiel drzewny. Z żywicy sosny wykonuje się terpentynę i kalafonię do smarowania smyczków. Świerk – pachnie żywicą; słabo odporny na zmiany pogody. Produkuje się z niego płyty pilśniowe i papier. Jest też dobry na podłogi i instrumenty muzyczne, szczególnie skrzypce. Wykorzystywano go w kopalniach do tworzenia obudowy węgla, bo przed pęknięciem skrzypi, co ostrzega górników. Dąb – twardy, świetny do produkcji mebli, schodów, a także budowy statków czy beczek. Lipa – bardzo łatwa w obróbce, dlatego używana jest do produkcji zapałek czy ołówków. Brzoza – łatwa w cięciu i struganiu, mało odporna na pogodę. Często używana do produkcji okleiny, parkietów i papieru.

Róża na korze

To pozostałość po gałęzi. Z czasem zasklepia się i zostaje po niej tylko ślad. Jednak niektóre sęki potrafią nawet zniszczyć drewno. Czasem sęk jest widoczny na korze. Taki ślad zwany jest różą, guzem lub brewką.

Bez związku

Niektóre drzewa nie lubą swojego towarzystwa. Nie mogą na przykład rosnąć obok siebie buk i sosna. Sosna nie lubi też rosnąć obok brzozy, która przy mocnym wietrze biczuje giętkimi gałązkami biedną sosnę.

Odległość to wysokość

Do mierzenia wysokości drzewa leśniczy używa specjalnego urządzenia. Ale jest na to też inny sposób. Trzeba stanąć tyłem do drzewa w rozkroku, schylić się tak, żeby zobaczyć drzewo między nogami. Następnie oddalać się tak długo, aż będzie widać wierzchołek drzewa. Odległość od tego miejsca do drzewa to jego wysokość.