Najważniejsze polskie ordery

Adam Śliwa

|

MGN 09/2015

publikacja 24.11.2017 12:03

Najwyższe odznaczenia,
jakie może 
otrzymać 
obywatel Polski 
lub cudzoziemiec 
za zasługi, 
to ordery 
Orła Białego 
i Odrodzenia Polski.

Najważniejsze polskie ordery Bartosz Krupa /East News

Kiedy 6 sierpnia Andrzej Duda, nowy prezydent Polski, obejmował uroczyście swój urząd, od razu na Zamku Królewskim otrzymał też dwa najważniejsze polskie odznaczenia: Orła Białego i Krzyża Wielkiego Orderu Odro-dzenia Polski. 
Dlaczego prezydent Polski otrzymuje ordery z urzędu? 
Ponieważ jako reprezentant państwa będzie je wręczał swoim obywatelom. Otrzymując te odznaczenia, staje się Kawalerem Orderu Orła Białego, Wielkim Mistrzem Orderu i przewodniczy Kapitule Orderu. – Order Orła Białego to symbol naszej wolności – powiedział pan prezydent. – Nie mam poczucia, bym na te ordery zasłużył. Uczynię wszystko, by Polacy uznali, że jestem tych orderów godny.


Order Orła Białego 


To najważniejsze i najstarsze polskie odznaczenie. Ustanowił je król August II 1 listopada 1705. Na początku jego dewiza brzmiała: Pro fide, rege et lege, czyli „Za wiarę, króla i prawo”. Gdy odznaczenie otrzymywał król, rege zmieniano na grege, czyli trzodę. Obecna dewiza orderu to: „Za Ojczyznę i Naród”.
Początkowo order był czerwonym medalem na błękitnej wstędze. Potem zmieniono go na krzyż maltański. 
Król nosił specjalny łańcuch Orderu Orła Białego. Ten z czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego jako klejnot Rzeczypospolitej przechowywany jest w kaplicy Zamku Królewskiego w Warszawie. Wszystkie klejnoty związane z orderem zwane są garniturem orderowym. 
Dziś order to krzyż maltański na złoconych promieniach, z białym orłem pośrodku. Z tyłu krzyża widnieją litery RP i napis: „Za Ojczyznę i Naród”. 
Order nosi się na szerokiej błękitnej wstędze, przewieszonej z lewego ramienia na prawy bok.

Odznaczeni Orderem Orła Białego to między innymi:
☻ Jan Paweł II – papież (jako pierwszy po przywróceniu orderu w 1992 roku) 
☻ August Hlond – prymas Polski 
☻ Władysław Grabski – polityk, ekonomista, twórca polskiego złotego;
☻ Władysław Anders – dowódca II Korpusu Polskiego 
w czasie II wojny światowej 
☻ Jan Nowak-Jeziorański – polityk, żołnierz AK, dyrektor Radia Wolna Europa 
☻ Zbigniew Religa – kardiochirurg, który dokonał pierwszego w Polsce udanego przeszczepu serca 
☻ Jan Karski – kurier polskiego państwa podziemnego.


Order Odrodzenia Polski


Zwany też Orderem Polonia Restituta, czyli Polska Odrodzona. Ustanowił go Sejm 4 lutego 1921 roku. Ma 5 klas: I – Krzyż Wielki, dawniej zwany Wielką Wstęgą, II – Krzyż Komandorski z Gwiazdą, III – Krzyż Komandorski, IV – Krzyż Oficerski, V – Krzyż Kawalerski.
Najwyższą klasę nosi się na czerwonej wstędze z białymi paskami na lewym boku. Pozostałe klasy nosi się na szyi lub na piersi.
Order to biały krzyż zakończony na rogach kulkami. 
Na środku krzyża widnieje biały orzeł otoczony szafirową wstęgo i napis: Polonia Restituta. Z drugiej strony krzyż jest złocony, a na środku wypisany rok 1918.
W Polsce Ludowej (PRL) orła na orderze pozbawiono korony, a datę zmieniono na 1944. Do 1992 roku V klasę po 30 latach pracy otrzymywali nauczyciele, hutnicy, górnicy czy stoczniowcy. 
Order jest „nagrodą za wybitne zasługi w służbie Państwu i społeczeństwu, a zwłaszcza za wybitne osiągnięcia w działalności publicznej podejmowanej z pożytkiem dla kraju”.

Odznaczeni najwyższą klasą Orderu Odrodzenia
Polski to między innymi:
☻ Róża Czacka – siostra zakonna, założyła Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi 
☻ Franciszek Pieczka – aktor
☻ Wojciech Kilar – kompozytor
☻ Janusz Kurtyka – prezes Instytutu Pamięci Narodowej, 
zginął w katastrofie smoleńskiej w 2010 r.
☻ Wanda Błeńska – lekarka, misjonarka, pomagała w leczeniu trądu.


Słowniczek 


Order 
– to po łacinie zakon. Tradycja honorowania zasług specjalną odznaką sięga starożytnego Rzymu. Dzisiejsza nazwa i zasady pochodzą z czasów rycerskich. Na czele kapituły (członków zakonu) stoi Wielki Mistrz.

Falerystyka 
– nauka zajmującą się odznaczeniami.

Virtuti Militari
 – to pierwszy na świecie order dostępny dla każdego. Wcześniej odznaczenia dostawała tylko szlachta

Kawaler lub dama orderu – do takiego tytułu mają prawo osoby, którym nadano order.

Procedencja
 – to odpowiednia kolejność noszenia orderów.

Baretka 
– wąski pasek w barwach odznaczenia. Nosi się ją w stroju codziennym. Podczas uroczystości ordery nosi się na specjalnej szarfie, łańcuchu lub wstędze. Niektórym orderom papieskim przysługuje specjalny strój. 

Ranga polskich orderów 
– Order Orła Białego, Virtuti Militari, Order Odrodzenia Polski. 

Przyznawanie orderów – order przyznaje się jednej osobie tylko raz. Można jednak otrzymać różne klasy tego samego orderu. Ordery nadaje się też pośmiertnie jako uhonorowanie całego życia. Wtedy order wręczany jest rodzinie. 

Inne odznaczenia 
– w Polsce przyznaje się jeszcze krzyże, medale, gwiazdy i odznaki.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.