O twarcie Kanału Sues-kiego 17 listopada 1869 r. i Kanału Panamskiego 15 sierpnia 1914 r. uważa się za przełomowe wydarzenia. Dlaczego te sztuczne drogi wodne są tak ważne? Wystarczy spojrzeć na mapę. Kanał Sueski połączył Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym, a dalej z Oceanem Indyjskim. Dzięki temu wszystkie statki płynące z Europy do Azji, zamiast opływać Afrykę, mogą skrócić drogę o 7,5 tysiąca kilometrów. Kanał Panamski jest jeszcze ważniejszy. W środku obu Ameryk połączył Atlantyk z Oceanem Spokojnym. Dzięki niemu statki nie muszą płynąć dookoła Ameryki Południowej i oszczędzają ponad 14 tysięcy kilometrów.

Kanał Sueski

Długość: 193,3 km Szerokość: 205 m Co 10 km zatoka dla mijających się statków Budowa: 1859–1869 r. Głębokość: 24 m

Kanał Sueski

Przez wieki pojawiały się pomysły połączenia Morza Śródziemnego z Morzem Czerwonym. Teren przyszłej budowy sprawdzono w 1847 roku, ale długo nie było zgody między Francją i Wielką Brytanią, ówczesnymi mocarstwami, które chciały nie tylko wydać pieniądze na budowę, ale potem kontrolować kanał i władców Imperium Osmańskiego (dzisiejsza Turcja). Badania potwierdziły, że oba morza leżą na tym samym poziomie, więc nie będą potrzebne śluzy. Prace udało się rozpocząć Ferdinandowi de Lesseps dopiero w 1854 roku. Tego francuskiego dyplomatę, choć udało mu się wybudować tylko Kanał Sueski, spokojnie można nazwać ojcem chrzestnym obu kanałów. Do 1864 roku korzystano z przymusowej pracy robotników z Egiptu. Potem zastąpili ich opłacani Europejczycy. Wśród nich pracowało też sporo Polaków. 17 listopada 1869 roku kanał uroczyście otwarto. Wśród gości honorowych był cesarz Franciszek Józef. Kanał Sueski miał 164 km długości, był głęboki na 8 m i szeroki na 137 m. W 1882 roku, kiedy większość akcji kanału wykupili Anglicy, to oni stali się właścicielami sztucznej wodnej drogi. Niespełna 20 lat później podpisano traktat, dzięki któremu wszystkie kraje mogły żeglować po kanale. Podczas I wojny światowej kanał chcieli zająć Turcy, ale ich atak odparła brytyjska artyleria okrętowa. Podczas II wojny w stronę kanału ruszyli Niemcy, ale zatrzymano ich pod Al Alamajn na północy Egiptu. Dwa razy zamykano żeglugę na kanale. Pierwszy raz w 1956 roku, kiedy to Egipt przejął go na własność. To doprowadziło do tak zwanej wojny sueskiej Egiptu z Francją, Anglią i Izraelem. Dziesięć lat później zamknięto kanał z powodu tzw. sześciodniowej wojny arabsko-izraelskiej. Wschodni brzeg Kanału Sueskiego znalazł się wtedy pod okupacją izraelską. Dopiero po wojnie Jom Kippur (nazwanej tak od Dnia Pojednania, jednego z najważniejszych świąt żydowskich) między Egiptem i Syrią a Izraelem w 1975 roku wznowiono żeglugę na kanale. Wtedy po raz pierwszy pozwolono też żeglować Izraelowi. Dziś, mimo że kanał jest zbyt mały dla największych tankowców, rocznie żegluje po nim ponad 30 tysięcy statków. Całą trasę przepływają w ciągu 15 godzin.

Kanał Panamski w liczbach

Długość: 77,1 km Szerokość śluz: 33,5 m Różnica poziomów: 25,9 m Budowa: 1881–1914 r.

Kanał Panamski

Po ukończeniu Kanału Sueskiego w 1879 roku Lesseps postanowił jeszcze raz zmienić mapę świata i rozsławić Francję. Teraz w najwęższym miejscu Ameryk, w Panamie, zamierzał połączyć dwa oceany. Zadanie okazało się jednak dużo trudniejsze niż w Egipcie. Panamę przedzielają wysokie Kordyliery, a to oznaczało albo budowanie szeregu śluz i przenoszenie statków, albo przekopanie gór. Francuzi zdecydowali się... przekopać góry. Prace ruszyły w 1881 roku. Ręcznie, w gorącym klimacie, kopano osuwającą się ziemię, a w porze deszczowej wykopy zalewała rzeka błota. Ale nie to było najgorsze. Robotników dziesiątkowała nieznana choroba. Okazała się nią żółta febra, roznoszona przez komary. Po bankructwie firmy prowadzącej budowę prace przerwano. Do 1889 roku, czyli w ciągu 10 lat, kanał pochłonął ponad 20 tysięcy ofiar. Dopiero w 1903 roku, nieukończony, wydzierżawili go Amerykanie, którym ta sztuczna droga była bardzo potrzebna, ponieważ szybko chcieli przerzucać marynarkę wojenną z jednego oceanu na drugi. Szefem prac został John Stevens. Doświadczony budowniczy kolei zupełnie zmienił sposób budowy kanału. Najpierw osuszono bagna, dzięki czemu większość komarów zniknęła, potem zbudowano kanalizację i wybrukowano drogi. Rozkute skały wykopywały koparki parowe, a wywoziły je pociągi. Poza tym kanał miał zmienić poziom. Dzięki śluzom miał korzystać z wód sztucznego jeziora Gatun, położonego powyżej poziomu morza. Jezioro powstało dzięki zaporze, a jego napełnianie trwało 3 lata. Śluzy miały być największymi na świecie konstrukcjami napędzanymi elektrycznie. Mimo trudności prace przebiegały sprawnie i szybko. 15 sierpnia 1914 roku kanałem przepłynął pierwszy statek. Przez 75 lat rządzili nim Amerykanie. Dopiero w 1977 roku podpisano traktat przekazujący kanał Panamie, co stało się ponad 20 lat później. Na tym jednak historia tej niezwykłej drogi wodnej się nie kończy. Ponieważ coraz większe statki zajmują całą szerokość kanału, do 2014 roku ma on być powiększony i zmodernizowany. Dziś przepływa nim 14 tysięcy statków rocznie. Po remoncie tą drogą wodną będzie mogło przepływać prawie 30 tysięcy kontenerowców rocznie.